Từ xưa đến nay, quan niệm về sức khoẻ nhìn chung luôn là trạng thái thoải mái toàn diện về thể chất, tâm thần và xã hội chứ không phải chỉ bó hẹp vào nghĩa là không có bệnh tật hay thương tật. Sức khỏe con người phụ thuộc vào nhiều yếu tố, để đạt được trạng thái khoẻ mạnh cả về thể chất và tinh thần thì cơ thể phải nhận được một lượng cân bằng và đầy đủ các vitamin, khoáng chất, nước, và carbohydrate. Sử dụng thực phẩm chức năng là một trong những biện pháp dễ áp dụng, kinh tế và mang lại hiệu quả thực tế.
Tuy nhiên, thực phẩm chức năng gồm những loại nào luôn là thắc mắc điển hình đối với người tiêu dùng vì số lượng và thành phần của thực phẩm chức năng vô cùng đa dạng. Người tiêu dùng không được tự ý sử dụng bừa bãi, khuyến cáo trước khi sử dụng phải hiểu rõ các cách phân loại thực phẩm chức năng để có được sự lựa chọn cá nhân hoá phù hợp nhất.
Phân loại theo phương thức chế biến
Một sản phẩm TPCN được đánh giá tốt cần phải có nguyên liệu tốt và quy trình chế biến an toàn. Trong phương pháp phân loại theo phương thức chế biến, TPCN được chia thành bốn loại nhỏ hơn là nhóm sản phẩm bổ sung vitamin, bổ sung khoáng chất, bổ sung hoạt chất sinh học và nhóm sản phẩm được bào chế từ thảo dược.
Nhóm sản phẩm bổ sung vitamin
Chức năng: bổ sung các loại vitamin đáp ứng nhu cầu cơ thể giúp cơ thể duy trì trạng thái khoẻ mạnh hoặc lấp đầy khoảng trống thiếu hụt, tăng cường hệ miễn dịch.
Ví dụ: vitamin A, C, D, E và vitamin nhóm B thường được bào chế dưới dạng viên nén, viên nang hoặc viên sủi, đặc biệt là syrup có vị ngọt phù hợp cho trẻ em.
Nhóm sản phẩm bổ sung khoáng chất
Chức năng: bổ sung khoáng chất thiết yếu mà cơ thể thiếu hụt do chế độ ăn uống không cân đối, hoặc cải thiện các chức năng của cơ thể, giảm nguy cơ mắc bệnh.
Ví dụ:
Khi mang thai nhu cầu sắt tăng cao, nhiều chuyên gia khuyến cáo bổ sung sắt cho phụ nữ có thai, người thiếu máu cũng thiếu một lượng sắt cần thiết có thể được cung cấp từ thực phẩm chức năng.
Magie, kẽm và calci đều là những nguyên tố thiết yếu đóng vai trò cấu trúc của cơ thể, ngăn ngừa loãng xương ở người cao tuổi, chậm lớn ở trẻ.
Nhóm sản phẩm bổ sung hoạt chất sinh học
Chức năng: Hoạt chất sinh học thường có tính chất chống oxy hóa, chống vi khuẩn, chống virus và có thể có nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe như bảo vệ tim mạch, giảm nguy cơ mắc các bệnh lý như ung thư và tiểu đường, cải thiện hệ tiêu hóa và hỗ trợ cho sự phát triển của hệ thần kinh.
Ví dụ:
Resveratrol trong rượu vang đỏ và isothiocyanates trong rau họ cải, giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch và đột quỵ.
Curcumin trong nghệ và flavonoid trong trái cây có thể giúp giảm viêm, làm giảm nguy cơ mắc các bệnh viêm nhiễm và viêm khớp.
Prebiotics có thể cung cấp dưỡng chất cho vi khuẩn có ích trong ruột, giúp cải thiện sức khỏe đường ruột và hệ tiêu hóa.
DHA, EPA bổ sung vào sữa, thức ăn của trẻ em giúp phát triển trí não và hoàn thiện hệ thần kinh.
Nhóm sản phẩm được bào chế từ thảo dược
Chức năng: thảo dược có nguồn gốc từ thiên nhiên, an toàn lành tính, có tác dụng rất tốt trong việc cân bằng âm - dương cho cơ thể. Chúng không chỉ phát huy tốt công dụng đối với việc hỗ trợ đẩy lùi các bệnh cấp tính mà còn tương đối hiệu nghiệm đối với các bệnh mạn tính.
Ví dụ:
Nghệ được ưa chuộng ở các chị em sau sinh với tác dụng phá huyết, thông kinh, lấy lại làn da và vóc dáng săn chắc. Đặc biệt, trong thành phần của nghệ chứa chất chống ôxy hóa, chống viêm, kháng khuẩn còn được xem là bài thuốc triển vọng giúp chữa lành các vết thương trên cơ thể như viêm loét dạ dày.
Linh chi, nhân sâm, đông trùng hạ thảo đặc biệt hiệu quả trong việc bồi bổ cơ thể, giảm suy nhược, hao tổn nguyên khí ở người cao tuổi, đồng thời, ngăn ngừa các biến chứng của nhiều loại bệnh
.
Phân loại theo dạng sản phẩm
Thực phẩm chức năng gồm 2 nhóm khác nhau khi được phân loại theo hình thức này.
Thực phẩm – thuốc
Chức năng: có nhiều thành phần khác nhau được trình bày dưới dạng viên nén, viên nhộng, viên sủi, viên hoàn, dạng nước, dạng bột, dạng trà, dạng rượu, dạng cao, dạng kẹo, dạng thực phẩm cho mục đích bổ sung dinh dưỡng giúp cải thiện và duy trì sức khỏe.
Ví dụ:
Các vitamin và khoáng chất dưới dạng viên giúp dễ phân liều và thuận tiện khi sử dụng, thích hợp với mọi lứa tuổi.
Công nghệ nano giúp tạo ra các thực phẩm chức năng mà có thể tăng sự hấp thu của cơ thể, đưa đến hiệu quả cao khi sử dụng.
Các dược liệu được chiết xuất và cô đặc thành cao, viên hoàn có tác dụng bồi bổ cơ thể, bổ sung khí huyết và bổ trợ các bộ phận khác trong cơ thể.
Thức ăn – thuốc
Các chất dinh dưỡng có trong thực phẩm tự nhiên được chế biến thành cháo thuốc, món ăn thuốc, món ăn bổ dưỡng, canh thuốc, nước uống thuốc.
Ví dụ:
Gừng là gia vị có vị cay, không thể thiếu trong nhiều món ăn, trong gừng có hợp chất hoạt tính sinh học, có đặc tính chống viêm và chống oxy hóa, khiến gừng trở thành một phương thuốc phổ biến để giảm bớt buồn nôn, làm dịu sự khó chịu về tiêu hóa và chống lại chứng khó tiêu, cúm.
Tỏi có hương vị đậm đà và thơm ngon khi được băm nhuyễn chế biến các món xào và nước sốt. Tiêu thụ tỏi thường xuyên có liên quan đến nhiều lợi ích sức khỏe khác nhau, chẳng hạn như khả năng miễn dịch mạnh hơn và giảm huyết áp.
Phân loại theo chức năng tác dụng
Những loại thực phẩm chức năng khác nhau có công dụng khác nhau, vì vậy, cách phân loại này chia TPCN thành 26 dạng khác nhau. Đó là các nhóm sản phẩm có công dụng
Hỗ trợ
Hỗ trợ chống lão hóa; hỗ trợ tiêu hóa; hỗ trợ giảm huyết áp; hỗ trợ giảm đái tháo đường; hỗ trợ hệ thần kinh; hỗ trợ an thần; hỗ trợ làm đẹp; hỗ trợ điều trị ung thư.
Bổ sung
Bổ sung chất xơ; tăng cường sinh lực; tăng cường miễn dịch; tăng cường trí nhớ và khả năng tư duy; bổ sung calci, ngăn ngừa loãng xương.
Phòng ngừa
Phòng ngừa rối loạn tuần hoàn não; phòng ngừa thoái hóa khớp; phòng chống bệnh Gout, ngăn ngừa mất ngủ; phòng ngừa bệnh răng miệng; phòng ngừa bệnh nội tiết; phòng chống bệnh tai, mũi, họng và hỗ trợ phòng chống bệnh về da.
Ngoài những công dụng trên, còn có những sản phẩm có công dụng giảm béo; bổ mắt; giảm cholesterol; giảm mệt mỏi, stress.
Phân loại theo phương thức quản lý
Nhóm sản phẩm thực phẩm chức năng bổ sung vitamin và khoáng chất
Không phải đăng ký chứng nhận mà chỉ cần có công bố của nhà sản xuất về sản xuất theo tiêu chuẩn do cơ quan quản lý thực phẩm ban hành.
Ví dụ: Vitamin A,D,E,K, multivitamin, calci, kẽm, sắt, magie.
Nhóm sản phẩm thực phẩm chức năng khác
Phải được đăng ký và Cục An toàn vệ sinh thực phẩm (Bộ Y tế) chứng nhận và cấp phép lưu hành.
Ví dụ: bột protein và các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể, đặc biệt hữu ích cho người tập thể hình, vận động viên hoặc những người cần bổ sung năng lượng nhanh chóng.
Cung cấp các axit béo (omega-3, DHA, dầu hạt lanh) cần thiết cho cơ thể, giúp tăng cường sức khỏe tim mạch và hệ thần kinh.
Nhóm sản phẩm thực phẩm chức năng được sử dụng cho mục đích đặc biệt
Phải được đăng ký và Cục An toàn vệ sinh thực phẩm (Bộ Y tế) chứng nhận và cấp phép lưu hành. Bên cạnh đó, cần có chỉ định, giám sát của người có chuyên môn về y tế.
Ví dụ: thực phẩm cho ăn qua sonde cho các đối tượng đặc biệt nằm bệnh viện, trẻ nhỏ, phụ nữ có thai, nhai nuốt khó.
Phân loại theo Nhật Bản
Theo cơ quan quản lý thực phẩm ở Trung ương Nhật Bản thì thực phẩm chức năng được chia 2 nhóm: nhóm các sản phẩm công bố về sức khỏe và nhóm thực phẩm đặc biệt.
Nhóm các sản phẩm công bố về sức khỏe
Hệ thống Foshu (food for special health use) – thực phẩm dùng cho mục đích đặc biệt. Đây là các sản phẩm chứa những chất có ảnh hưởng đến chức năng sinh lý và hoạt tính sinh học của cơ thể con người, nếu được sử dụng hàng ngày có thể mang lại một lợi ích cụ thể đối với sức khỏe. Sản phẩm được đánh giá phù hợp với bằng chứng khoa học về tính an toàn, tính hiệu quả chất lượng và được phê chuẩn bởi Chính phủ.
Sản phẩm có khuyến cáo chức năng dinh dưỡng (FNFC) – nhóm sản phẩm nhằm cung cấp các chất dinh dưỡng (vitamin, khoáng chất) cần thiết cho sự tăng trưởng lành mạnh và phát triển, duy trì sức khỏe. Các loại này ghi nhãn các chức năng của các thành phần dinh dưỡng quy định bởi Bộ Y tế - Lao động và Phúc lợi. Những sản phẩm này được tự do sản xuất và phân phối, không cần sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền.
Nhóm thực phẩm đặc biệt
Mục đích sử dụng là giúp phục hồi và hỗ trợ cải thiện sức khỏe, cung cấp các dưỡng chất cần thiết cho những nhóm đối tượng đặc biệt trong xã hội. Nhóm này bao gồm: thực phẩm cho người ốm; sữa bột trẻ em; sữa bột cho phụ nữ có thai và cho con bú; thực phẩm cho người già nhai nuốt khó.
Lưu ý:
Thực phẩm chức năng gồm những loại nào? Để trả lời cho câu hỏi này, bài viết đã đề cập đến nhiều cách phân loại khác nhau với mục đích giúp người dùng có thể lựa chọn sản phẩm thích hợp, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.Tuy nhiên, trước khi sử dụng bất kỳ sản phẩm nào, hãy tìm hiểu thật kỹ hoặc tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả tốt nhất cho sức khỏe của bạn.
Hãy thường xuyên theo dõi website Denk Nutrition để có thể cập nhật thêm những bài kiến thức sức khỏe hữu ích bạn nhé.
Nguồn: Hiệp hội thực phẩm chức năng Việt Nam: 5 cách phân loại thực phẩm chức năng.
Xem thêm:
