Trong hành trình mang thai thiêng liêng, việc theo dõi và bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé luôn là ưu tiên hàng đầu. Một trong những vấn đề sức khỏe mẹ bầu cần đặc biệt lưu tâm chính là tiểu đường thai kỳ. Vậy tiểu đường thai kỳ là gì, làm sao để nhận diện sớm và chăm sóc thai kỳ một cách tốt nhất?
Tiểu đường thai kỳ là gì? Những điều mẹ cần biết
Tiểu đường thai kỳ là tình trạng rối loạn chuyển hóa glucose, dẫn đến lượng đường trong máu tăng cao hơn mức bình thường và được phát hiện lần đầu tiên trong thời kỳ mang thai. Tình trạng này thường xuất hiện vào khoảng tuần thứ 24 đến 28 của thai kỳ và có thể biến mất sau khi sinh.
Định nghĩa tiểu đường thai kỳ
Theo quan điểm cũ, bất kỳ tình trạng rối loạn dung nạp glucose nào khởi phát hoặc lần đầu tiên phát hiện trong thai kỳ là tiểu đường thai kỳ. Ngày nay, theo quan điểm mới, đái tháo đường được chẩn đoán trong 3 tháng giữa hoặc 3 tháng cuối của thai kỳ không nói rõ tuýp 1 hoặc tuýp 2 được gọi là tiểu đường thai kỳ còn các thai phụ có tiểu đường từ trước khi mang thai, khi mang thai được gọi là bệnh nhân tiểu đường tuýp 1 hoặc tuýp 2 mang thai.
Nói một cách đơn giản, khi mang thai, cơ thể mẹ bầu có những thay đổi về hormone để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi. Một số hormone này có thể làm giảm khả năng sử dụng insulin của cơ thể mẹ, dẫn đến lượng đường trong máu không được kiểm soát hiệu quả và gây ra tiểu đường thai kỳ.
Phân biệt tiểu đường thai kỳ với các loại tiểu đường khác
Khác với tiểu đường type 1 (tuyến tụy không sản xuất đủ insulin) hoặc tiểu đường type 2 (cơ thể kháng insulin), tiểu đường thai kỳ chỉ xảy ra trong thời kỳ mang thai và thường tự khỏi sau sinh. Tuy nhiên, mẹ bầu đã từng mắc tiểu đường thai kỳ có nguy cơ cao hơn mắc tiểu đường type 2 trong tương lai.
Tầm quan trọng của việc sàng lọc và chẩn đoán tiểu đường thai kỳ
Việc sàng lọc và chẩn đoán sớm tiểu đường thai kỳ đóng vai trò vô cùng quan trọng. Phát hiện sớm giúp bác sĩ và mẹ bầu có kế hoạch theo dõi và can thiệp kịp thời, giảm thiểu tối đa các nguy cơ tiềm ẩn cho cả mẹ và bé. Thông thường, các mẹ bầu sẽ được chỉ định thực hiện xét nghiệm dung nạp glucose đường uống (OGTT) vào khoảng tuần thứ 24-28 của thai kỳ để sàng lọc tiểu đường thai kỳ.
“Điểm mặt” những dấu hiệu tiểu đường thai kỳ mẹ bầu cần lưu ý
Mặc dù trong nhiều trường hợp, tiểu đường thai kỳ không có triệu chứng rõ ràng, nhưng mẹ bầu vẫn cần chú ý đến những thay đổi nhỏ của cơ thể. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu có thể giúp phát hiện bệnh kịp thời.
Dấu hiệu thường gặp
- Khát nước nhiều: Mẹ bầu cảm thấy khát liên tục và uống nhiều nước hơn bình thường.
- Đi tiểu thường xuyên: Số lần đi tiểu trong ngày tăng lên đáng kể, đặc biệt là vào ban đêm.
- Mệt mỏi: Cảm giác mệt mỏi, uể oải dù đã nghỉ ngơi đầy đủ.
- Ăn nhiều nhưng vẫn cảm thấy đói: Mặc dù ăn uống bình thường hoặc thậm chí nhiều hơn, mẹ bầu vẫn cảm thấy nhanh đói.
Dấu hiệu ít rõ ràng
- Mờ mắt: Thị lực có thể bị ảnh hưởng tạm thời, cảm thấy nhìn không rõ.
- Nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát: Tình trạng nhiễm trùng đường tiết niệu xảy ra thường xuyên hơn.
- Tăng cân nhanh chóng hoặc quá mức: Cân nặng tăng bất thường so với tốc độ tăng cân thông thường trong thai kỳ.
Nguyên nhân nào dẫn đến tiểu đường thai kỳ?
Nguyên nhân chính xác của tiểu đường thai kỳ vẫn chưa được biết. Nhiều nghiên cứu cho rằng khi mang thai sự bài tiết các hormon liên quan đến thai như Lactogen, Estrogen, Progesteron, Prolactin do nhau thai tiết ra gây kháng insulin gây tăng đường máu. Nồng độ các hormone tăng dần theo trọng lượng thai dẫn đến tiểu đường thai kỳ thường xuất hiện ở tuần 24 – 28 của thai kỳ. Đường máu tăng trong 3 tháng đầu thai kỳ có thể gây ra các dị tật cho thai, đường máu tăng trong các tháng tiếp theo có thể ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ của thai nhi, gây ra thai to, tăng tỉ lệ tử vong khi sinh.
Ngoài ra, một số yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng mắc tiểu đường thai kỳ, bao gồm:
- Tiền sử gia đình có người mắc tiểu đường.
- Tiền sử tiểu đường thai kỳ ở lần mang thai trước.
- Thừa cân hoặc béo phì trước khi mang thai.
- Tuổi mang thai trên 35 tuổi.
- Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
- Tăng cân quá mức trong thai kỳ.
Biểu hiện của tiểu đường thai kỳ: nhận biết để hành động sớm
Việc nhận diện sớm biểu hiện của tiểu đường thai kỳ là rất quan trọng để có biện pháp can thiệp kịp thời, bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé.
Biểu hiện qua các triệu chứng cơ thể
Như đã đề cập ở trên, các triệu chứng như khát nước nhiều, đi tiểu thường xuyên, mệt mỏi, ăn nhiều vẫn đói, mờ mắt và nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát có thể là dấu hiệu cảnh báo tiểu đường thai kỳ. Tuy nhiên, mẹ bầu cần lưu ý rằng không phải ai mắc tiểu đường thai kỳ cũng có những triệu chứng này.
Biểu hiện qua xét nghiệm
Phương pháp chính xác nhất để chẩn đoán tiểu đường thai kỳ là thông qua các xét nghiệm đường huyết, đặc biệt là xét nghiệm dung nạp glucose đường uống (OGTT). Xét nghiệm này thường được thực hiện vào tuần thứ 24-28 của thai kỳ. Bác sĩ sẽ cho mẹ bầu uống một lượng đường nhất định sau khi nhịn ăn qua đêm, sau đó đo lượng đường trong máu ở các khoảng thời gian khác nhau để đánh giá khả năng dung nạp glucose của cơ thể.
Tiểu đường thai kỳ có nguy hiểm không?
Tiểu đường thai kỳ nếu không được kiểm soát tốt có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và bé.
Biến chứng của tiểu đường thai kỳ đối với mẹ
- Tăng huyết áp.
- Tiền sản giật, sản giật.
- Sảy thai, thai lưu.
- Nhiễm khuẩn tiết niệu.
- Đẻ non.
- Đa ối.
- Tăng nguy cơ mắc đái tháo đường thật sự trong tương lai.
- Tăng nguy cơ mắc tiểu đường thai kỳ ở lần mang thai tiếp theo.
Biến chứng của tiểu đường thai kỳ đối với thai nhi và trẻ sơ sinh
- Thai to.
- Chậm phát triển trong tử cung.
- Suy hô hấp cấp chu sinh.
- Tử vong chu sinh.
- Dị tật sơ sinh.
- Tăng nguy cơ hạ đường huyết khi sinh.
- Hạ canxi máu, đa hồng cầu, tăng Bilirubin máu gây vàng da sơ sinh…
- Dễ béo phì và tăng nguy cơ mắc tiểu đường trong tương lai.
Ăn gì để kiểm soát tiểu đường thai kỳ tốt?
Chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát tiểu đường thai kỳ. Mẹ bầu cần xây dựng một chế độ ăn khoa học, cân bằng và tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.
Nhóm thực phẩm ưu tiên
- Rau xanh: Các loại rau lá xanh, rau củ quả ít tinh bột (bông cải xanh, súp lơ, bí xanh, dưa chuột...).
- Trái cây ít đường: Các loại quả mọng (dâu tây, việt quất), táo, lê, cam (với lượng vừa phải).
- Ngũ cốc nguyên hạt: Gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám.
- Protein nạc: Thịt gà không da, cá, đậu, các loại hạt.
- Chất béo lành mạnh: Dầu ô liu, dầu dừa, quả bơ.
Nhóm thực phẩm cần hạn chế
- Đồ ngọt: Bánh kẹo, nước ngọt có ga, kem, chè...
- Tinh bột trắng: Cơm trắng, bánh mì trắng, bún, phở...
- Thực phẩm chế biến sẵn: Đồ hộp, xúc xích, lạp xưởng...
- Nước ép trái cây: Chứa nhiều đường tự nhiên.
- Sữa và các sản phẩm từ sữa có đường: Sữa đặc, sữa chua có đường.
Gợi ý thực đơn hàng ngày
Đây chỉ là gợi ý, mẹ bầu nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có thực đơn phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình.
-
Bữa sáng: Yến mạch với trái cây và các loại hạt, trứng luộc và bánh mì nguyên cám.
-
Bữa trưa: Cơm gạo lứt với cá hấp hoặc thịt gà luộc, rau xanh luộc hoặc salad.
-
Bữa tối: Canh rau củ, thịt nạc hoặc đậu phụ, một ít cơm gạo lứt.
-
Bữa phụ: Sữa chua không đường, trái cây ít ngọt, các loại hạt.
Lưu ý quan trọng: Mẹ bầu nên chia nhỏ các bữa ăn trong ngày (5-6 bữa nhỏ) để duy trì lượng đường trong máu ổn định. Uống đủ nước và vận động nhẹ nhàng theo hướng dẫn của bác sĩ cũng rất quan trọng trong việc kiểm soát tiểu đường thai kỳ.
Kết luận:
Tiểu đường thai kỳ là một tình trạng cần được quan tâm và theo dõi sát sao trong suốt thai kỳ. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu và tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị của bác sĩ, đặc biệt là chế độ ăn uống và vận động hợp lý, sẽ giúp mẹ bầu kiểm soát tốt lượng đường trong máu, giảm thiểu nguy cơ biến chứng và có một thai kỳ khỏe mạnh. Hãy luôn lắng nghe cơ thể và thăm khám định kỳ để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé yêu.
Đừng bỏ lỡ nguồn kiến thức sức khỏe hữu ích từ Denk Nutrition - Thực phẩm chức năng của Đức để cập nhật những thông tin giá trị bạn nhé !
Nguồn:
- Vinmec: Tiểu đường thai kỳ: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
- Long Châu: Tiểu đường thai kỳ
- Vinmec: Thực đơn gợi ý cho bà bầu mắc đái tháo đường thai kỳ
- Medlatec: Tiểu đường thai kỳ nên ăn gì
