Sữa công thức là giải pháp dinh dưỡng thay thế hoặc bổ sung sữa mẹ phổ biến hiện nay. Tuy nhiên, một số trẻ có thể xuất hiện dị ứng sữa công thức. Trong bài viết này, hãy cùng Denk Nutrition cùng tìm hiểu cách nhận biết sớm các dấu hiệu và xác định đúng nguyên nhân gây ra dị ứng sữa công thức, tránh ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài của trẻ.
Dị ứng sữa công thức là gì?
Dị ứng sữa công thức là tình trạng hệ miễn dịch của trẻ phản ứng quá mức với protein có trong sữa, xem đó là một tác nhân có hại và tạo ra phản ứng bảo vệ. Phản ứng này có thể gây ra các biểu hiện ngoài da, tiêu hóa và hô hấp, từ nhẹ đến nặng. Phổ biến nhất là dị ứng với đạm sữa bò – thành phần chính trong hầu hết các loại sữa công thức.
Nguyên nhân trẻ dị ứng với đạm trong sữa công thức
Nguyên nhân chủ yếu là do hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, dẫn đến phản ứng quá mức với protein trong sữa. Ngoài ra, yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng. Trẻ có cha hoặc mẹ từng có tiền sử dị ứng sữa bột khi còn nhỏ thì cũng có nguy cơ trẻ mắc phải dị ứng tương tự.
Phân biệt dị ứng sữa công thức và không dung nạp lactose
Về bản chất
Dị ứng sữa công thức là phản ứng miễn dịch với protein, trong khi không dung nạp lactose là vấn đề về tiêu hóa – cơ thể không đủ men lactase để phân giải đường lactose trong sữa. Dị ứng liên quan đến hệ miễn dịch, còn không dung nạp lactose liên quan đến hệ enzyme.
Về nguyên nhân
-
Dị ứng sữa công thức: Hệ miễn dịch nhầm lẫn protein sữa là tác nhân gây hại và sinh ra kháng thể IgE gây phản ứng dị ứng.
- Không dung nạp lactose: Thiếu hụt enzyme lactase khiến lactose không tiêu hóa được, gây đầy bụng, tiêu chảy.
Việc phân biệt đúng hai tình trạng này là rất quan trọng để tránh điều trị sai hướng.
Dấu hiệu trẻ bị dị ứng sữa công thức thường gặp
Triệu chứng trên da
Các biểu hiện ngoài da là một trong những dấu hiệu đầu tiên và phổ biến nhất khi trẻ bị dị ứng sữa công thức. Tình trạng phát ban hoặc nổi mề đay thường xuất hiện sau vài giờ tiếp xúc với sữa. Trên da trẻ thường xuất hiện các mảng đỏ, sưng phù nhẹ, có thể lan rộng toàn thân và gây ngứa dữ dội.
Rối loạn tiêu hóa
Hệ tiêu hóa thường chịu tác động trực tiếp từ phản ứng dị ứng với protein trong sữa công thức. Biểu hiện điển hình là tình trạng nôn trớ sau bú, tiêu chảy kéo dài, hoặc phân có chất nhầy, lẫn máu – cho thấy niêm mạc ruột có thể bị viêm do phản ứng miễn dịch. Trẻ có thể bị đầy bụng, chướng hơi và gây quấy khóc sau mỗi lần ăn.
Triệu chứng hô hấp
Các phản ứng dị ứng liên quan đến hệ hô hấp thường gặp ở trẻ có cơ địa dị ứng hoặc tiền sử viêm mũi dị ứng, hen suyễn. Trẻ có thể biểu hiện tình trạng khò khè, thở rít nhẹ, hoặc ho kéo dài. Những triệu chứng này có thể bị nhầm lẫn với viêm đường hô hấp trên. Hô hấp của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vốn còn non yếu nên dễ bị ảnh hưởng, gây suy hô hấp, vì thế cha mẹ cần phát hiện và xử lý sớm.
Phản ứng nặng
Trong một số trường hợp nghiêm trọng, dị ứng sữa công thức có thể dẫn đến sốc phản vệ. Trẻ có thể đột ngột xuất hiện tình trạng khó thở, tím tái, mạch yếu, tụt huyết áp và mất ý thức. Đây là tình trạng khẩn cấp y tế cần được cấp cứu ngay. Ngay cả khi các triệu chứng ban đầu có vẻ nhẹ, cha mẹ vẫn cần đặc biệt cảnh giác với nguy cơ này, nhất là trong lần đầu tiên trẻ tiếp xúc với sữa công thức hoặc khi có tiền sử dị ứng nặng với các loại thực phẩm khác.
Làm sao biết trẻ có thực sự bị dị ứng sữa công thức?
Test trong da
Đây là phương pháp chẩn đoán dị ứng phổ biến, bác sĩ sẽ đưa một lượng nhỏ chất nghi ngờ gây dị ứng vào da trẻ và quan sát phản ứng. Nếu vùng da đỏ, sưng tấy, có thể xác định trẻ bị dị ứng.
Test sữa bằng đường uống
Trẻ sẽ được cho uống một lượng nhỏ sữa dưới sự giám sát y tế và theo dõi phản ứng. Đây là phương pháp chẩn đoán trực tiếp nhưng cần thận trọng.
Xét nghiệm máu
Đo nồng độ IgE đặc hiệu với đạm sữa bò trong máu. Đây là phương pháp ít xâm lấn và phù hợp khi không thể thực hiện test da hoặc test uống.
Phải làm gì khi bé bị dị ứng sữa công thức?
- Ngưng sử dụng loại sữa nghi ngờ: Ngay khi thấy dấu hiệu bất thường sau khi trẻ uống sữa công thức, cần dừng ngay loại sữa đó và đưa trẻ đi khám.
- Tư vấn bác sĩ chuyên khoa dị ứng hoặc dinh dưỡng nhi: Bạn cũng có thể nhờ tư vấn của bác sĩ chuyên khoa để xác định chính xác nguyên nhân và có hướng xử trí phù hợp.
- Theo dõi phản ứng dị ứng: Nếu trẻ có dấu hiệu phản vệ như khó thở, tím tái, cần đưa đến bệnh viện ngay lập tức.
- Thay đổi chế độ dinh dưỡng: Bác sĩ có thể chỉ định loại sữa khác phù hợp với tình trạng của trẻ.
Bé dị ứng sữa công thức nên dùng sữa gì?
Sữa thủy phân toàn phần (eHF)
Loại sữa này đã được xử lý để phân tách protein thành các phân tử nhỏ hơn, giúp giảm khả năng gây dị ứng. Đây là lựa chọn đầu tiên cho hầu hết các trường hợp dị ứng đạm sữa bò mức độ nhẹ đến trung bình.
Sữa công thức axit amin (AAF)
Dành cho những trẻ không đáp ứng với sữa EHF. Loại sữa này không chứa protein nguyên vẹn mà chỉ có các axit amin – dạng đơn giản nhất của protein, gần như không gây dị ứng.
Có nên dùng sữa đậu nành hoặc sữa thực vật?
- Sữa đậu nành: Một số trẻ có thể dùng được, nhưng không phải tất cả. Khoảng 10–14% trẻ dị ứng đạm sữa bò cũng dị ứng với đậu nành. Do đó, chỉ nên sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ.
- Sữa thực vật khác (hạnh nhân, yến mạch, gạo...): Không phù hợp cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vì thiếu nhiều dưỡng chất thiết yếu.
Lưu ý:
Dị ứng sữa công thức là một vấn đề sức khỏe đáng lưu ý ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong giai đoạn đầu đời khi hệ miễn dịch còn chưa hoàn thiện. Việc phát hiện sớm các biểu hiện dị ứng, hiểu rõ sự khác biệt giữa dị ứng sữa công thức và không dung nạp lactose có ý nghĩa quan trọng trong việc đưa ra hướng xử trí phù hợp. Cha mẹ không nên tự ý đổi sữa cho trẻ khi chưa có chỉ định của bác sĩ, bởi việc lựa chọn sai loại sữa thay thế có thể khiến tình trạng dị ứng kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng hơn. Trong mọi trường hợp nghi ngờ, việc đưa trẻ đi thăm khám và làm các xét nghiệm chuyên khoa để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình chăm sóc.
Hãy thường xuyên theo dõi website Denk Nutrition - Thực phẩm chức năng của Đức để có thể cập nhật thêm những bài kiến thức sức khỏe hữu ích bạn nhé.
Nguồn:
- tamanhhospital: Trẻ sơ sinh bị dị ứng đạm sữa bò: Nguyên nhân và dấu hiệu
- vinmec: Nhận biết và xử trí dị ứng đạm sữa bò ở trẻ
- nhathuoclongchau: Dị ứng sữa: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị
